Είναι κοινά αποδεκτό ότι η επιθετική συμπεριφορά των γονέων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του παιδιού. Αν μια τέτοια συμπεριφορά επαναλαμβάνεται, ίσως προκαλέσει διάφορα ψυχολογικά θέματα στο παιδί, δυσκολία στις σχέσεις με φίλους και χαμηλή αυτοπεποίθηση, τα οποία ενδέχεται να συνεχιστούν μετά την ενηλικίωση. Συχνά παρατηρούνται τέτοιοι δυσλειτουργικοί αμυντικοί μηχανισμοί σε ενήλικες που εισέπραξαν επιθετικότητα στην παιδική τους ηλικία. Οι μηχανισμοί αυτοί λειτουργούν ως ένα μέσο επιβίωσης τα χρόνια που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας τους. Σε αυτό το άρθρο, το Growing Girl εξετάζει την επιθετική συμπεριφορά που δείχνει πολλές φορές ένας πατέρας, τις επιπτώσεις της, τους λόγους που την προκαλούν και πως ο πατέρας μπορεί να ζητήσει υποστήριξη.
Τι είναι η επιθετικότητα;
Η επιθετικότητα – φραστική, σωματική ή και τα δύο ταυτόχρονα – είναι μια αντανακλαστική και ενστικτώδης αντίδραση που έχει στόχο να βλάψει κάποιο άλλο άτομο. Σε μια οικογένεια, ο καθένας μπορεί να αποτελέσει κύριο στόχο επιθετικότητας – η μητέρα, το παιδί ή οποιοδήποτε άλλο μέλος της οικογένειας. Ακόμη και αν η επιθετική συμπεριφορά του πατέρα δεν στοχεύει απευθείας την κόρη του, τα αποτελέσματα είναι σε γενικές γραμμές τα ίδια.
Πολλές φορές ο πατέρας νιώθει ότι ο ρόλος του ως γονέα είναι να παρέχει την κύρια πηγή εισοδήματος της οικογένειας, αποδεχόμενος τις δυσκολίες αυτής της υποχρέωσης και αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην ψυχολογική και σωματική υγεία του. Μια απαιτητική δουλειά με υψηλά επίπεδα άγχους και ατελείωτες εργάσιμες ώρες, χωρίς τον απαραίτητο χρόνο για ανάπαυση ή χαλάρωση, μπορεί να πυροδοτήσει επιθετικά ξεσπάσματα. Δυστυχώς, οι περισσότεροι πατεράδες θεωρούν αυτήν την κατάσταση δεδομένη, παρόλο που πρόσφατες έρευνες και περιπτωσιολογικές μελέτες δείχνουν το αντίθετο. Ο γονικός ρόλος του πατέρα δεν περιορίζεται στην οικονομική συνεισφορά του. Κάθε πατέρας έχει προσωπική ευθύνη να διαφυλάξει την ψυχολογική υγεία του, ώστε να είναι σε θέση να αναθρέψει τα παιδιά του και να τα κάνει ευτυχισμένα.
Το Growing Girl ζήτησε την επαγγελματική άποψη του Δρ Jamie Rishikof, ψυχολόγου παιδιών και εφήβων με ειδικότητα στις τεταμένες οικογενειακές σχέσεις, ο οποίος ρίχνει φως στην λειτουργία της δυάδας του επιθετικού πατέρα και της κόρης στον ρόλο του μάρτυρα.
Η κακή διαχείριση του θυμού μετατρέπεται σε εκρήξεις οργής
Η απάντηση στο ερώτημα «τι προκαλεί την οργή;» είναι περίπλοκη και διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πιο σημαντική είναι η λανθασμένη συναισθηματική απόκριση στην αφορμή των εκρήξεων οργής. Αυτό που παρατηρείται συνήθως στις περιπτώσεις μειωμένης αυτοκυριαρχίας είναι ότι όταν υποχωρήσει η οργή, ο πατέρας αναγκάζεται να ζητήσει συγγνώμη. Γνωρίζει ότι η συμπεριφορά του δεν είναι λογική αλλά δεν μπορεί να την ελέγξει. Η υπόσχεση ότι «δε θα ξανασυμβεί» ακούγεται πολλές φορές από έναν πατέρα, αλλά ποτέ δε βγαίνει αληθινή.
Η Elizabeth JS είναι σήμερα 38 χρονών και ζει έναν ευτυχισμένο γάμο χωρίς προβλήματα. Θυμάται όμως ότι ο πατέρας της κακοποιούσε φραστικά και σωματικά τη μητέρα της και τις φίλες του σε όλη τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής της ηλικίας. Κρυβόταν σε ντουλάπες για να κρατηθεί μακριά από τα επεισόδια βίας και σε πολλές περιπτώσεις κάλεσε την αστυνομία κατά του ίδιου της του πατέρα. Παρ’ όλο που η αγάπη της γι’ αυτόν ήταν αδιαπραγμάτευτη, η Elizabeth ήταν συχνά παρούσα σε καυγάδες του πατέρα της που έπαιζε μπουνιές με άλλους άντρες σε οικογενειακές εκδρομές στο βουνό ή σε περιπτώσεις που ούρλιαζε δημοσίως, με πραγματικά ανάρμοστο τρόπο. «Δεν μπορούσε να διαχειριστεί τον θυμό του, συχνά το έριχνε στο ποτό και έδειχνε βίαιη συμπεριφορά, αν και ποτέ δε φέρθηκε επιθετικά προς εμένα». Αυτή η έμμεση έκθεση όμως άφησε σημάδια. Η Elizabeth αναφέρει ότι, μεταξύ άλλων αρνητικών επιπτώσεων, δίνει μάχη για να αποδεχτεί την εμφάνισή της και να ελέγξει τη συναισθηματική υπερφαγία. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στην ανεξέλεγκτη οργή του πατέρα της και τον συνακόλουθο φόβο που φωλιάζει μέσα της.
Η οργή του πατέρα δεν κατευθύνεται πάντα στην κόρη του, όμως αυτή εσωτερικοποιεί τον φόβο της. Μια αντίδραση ντροπής και φόβου είναι συνηθισμένη σε κορίτσια με επιθετικούς πατεράδες.
Πράγματι, έρευνες δείχνουν ότι μια ταραγμένη παιδική ηλικία προκαλεί αισθήματα ντροπής, που συχνά οδηγούν σε δυσλειτουργικές διατροφικές συνήθειες και προβλήματα αποδοχής της εξωτερικής εμφάνισης.
Ένα μοτίβο που μεταφέρεται από γενεά σε γενεά
Η αντίδραση ενός πατέρα σε στρεσογόνους παράγοντες συχνά οφείλεται στον τρόπο που αντιμετώπιζε δύσκολες καταστάσεις ο δικός του πατέρας ή παππούς. Η απαράδεκτη διαχείριση του θυμού ενός πατέρα, σωματική βία ή λεκτικές εκρήξεις που συχνά παρουσιάζονται και δικαιολογούνται ως «πειθαρχία», συνήθως αντιγράφονται από τα αρσενικά μέλη της οικογένειας.
Αυτή η άποψη στηρίζεται σε σοβαρές αποδείξεις. Όσοι άντρες ζητούν θεραπεία για θέματα διαχείρισης θυμού συχνά αναφέρουν ότι και οι δικοί τους πατεράδες ήταν οξύθυμοι και κατέφευγαν σε σωματικές ή φραστικές επιθέσεις. Σπάνια πρόκειται για αγάπη, αφορά μάλλον μια λανθασμένη συγκινησιακή αντιμετώπιση των προηγούμενων γενεών, που γινόταν όμως αποδεκτή ως φυσιολογική συμπεριφορά.
Κάποιος μπορεί να βοηθήσει
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η υποστήριξη σε ένα άτομο που δίνει μάχη να ελέγξει την επιθετική συμπεριφορά του είναι βασικής σημασίας για να αποφευχθεί μια μόνιμη δυσλειτουργική συμπεριφορά από τα θύματά του. Αν είστε ένας πατέρας που δεν μπορεί να ελέγξει τα αισθήματα οργής του, αν έχετε συχνά ακούσει τον εαυτό σας να λέει «είναι η τελευταία φορά» αλλά δεν μπορείτε να σπάσετε τον φαύλο κύκλο, το επόμενο βήμα είναι η επαγγελματική υποστήριξη από έναν ψυχολόγο ειδικευμένο σε οικογενειακά θέματα ή έναν οικογενειακό σύμβουλο. Αν δεν ξέρετε από πού να αρχίσετε, μιλήστε με κάποιον γιατρό που εμπιστεύεστε ή κάποιο στέλεχος υπηρεσιών υγείας που μπορεί να σας καθοδηγήσει και να σας παραπέμψει σε κάποιον ειδικό. Όπως επιβεβαιώνει ο Δρ Rishikof, το καλύτερο δώρο που μπορεί να κάνει ένα τέτοιο άτομο στον εαυτό του και την οικογένειά του είναι να ζητήσει βοήθεια για να αλλάξει τη συμπεριφορά του.
Ο Δρ Jamie Rishikof είναι ψυχολόγος παιδιών και εφήβων με έδρα το Wellesley της Μασαχουσέτης. Η μετεκπαίδευση του Δρ Rishikof επικεντρώνεται στη θεραπεία παιδιών και εφήβων και στις συμβουλές γονέων για την αντιμετώπιση των οικογενειακών συσχετισμών.
